Tư duy phản biện có thể
giúp hoạt động não bộ trẻ phát triển gấp hai lần trong nhận thức và giải quyết
vấn đề. Dạy tư duy phản biện sớm giúp trẻ sử dụng kỹ năng này thuần thục khi lớn.
Nghiên cứu của GS. Zohar cho thấy những đứa trẻ có tư duy phản biện tốt sẽ phát
triển những kỹ năng học tập với khả năng ghi nhớ tốt, đi đầu trong cách tìm và
giải quyết vấn đề. Hơn thế, tư duy phản biện kết hợp cùng khả năng đọc hiểu
cũng đồng thời trang bị những kỹ năng giúp trẻ đạt được những mục tiêu trong đời
sống cá nhân của trẻ.

Phát
triển kỹ năng tư duy phản biện cho trẻ nhỏ

Dựa vào những nghiên cứu
gần đây, các nhà giáo dục đã hoàn toàn tin tưởng rằng nên tập trung hơn vào việc
dạy học sinh tư duy phản biện. Kỹ năng tư duy phản biện sẽ cho trẻ khả năng
phân tích và đánh giá thông tin theo cách nhìn khác hơn.

Phản biện không phải là
cho phép trẻ tranh cãi, trả treo và luôn khư khư bảo vệ ý kiến của mình. Trẻ phải
đưa ra lập luận phản biện rõ ràng, logic, có luận chứng luận cứ. Việc này nhằm
làm sáng tỏ vấn đề và khẳng định tính chính xác.

Phụ huynh có thể giúp
con phát triển tư duy phản biện hiệu quả từ những vấn đề diễn ra trong cuộc sống
hàng ngày. Điều đầu tiên cần dạy con là nắm vững khả năng đặt câu hỏi, tư duy tốt
để hiểu vấn đề. Muốn có được điều này, con cần có nền tảng kiến thức nhất định
từ việc đọc sách,rèn kỹ năng cho trẻ qua trải nghiệm cuộc sống…

Trong cuộc sống hàng
ngày, cha mẹ có thể kích thích tư duy phản biện cho con bằng cách thường xuyên
đặt câu hỏi, không để con dễ dàng tiếp nhận thông tin một cách thụ động và một
chiều.

Một
số cách phát triển tư duy phản biển cho trẻ

1. Quan
sát và đưa ra kết luận

Khi trẻ quan sát các đối
tượng hoặc thu thập thông tin, trẻ có thể đưa ra kết luận hoặc có những phán
đoán.

Để kích thích trẻ đưa
ra kết luận của mình, hãy thường xuyên hỏi trẻ các câu như “Con có suy nghĩ
gì?”, “Tại sao con nghĩ vậy?”.

Đây là sự khởi đầu của
kỹ năng quan sát khoa học mà sẽ rất hữu ích và cần thiết cho trẻ cho đến cuối đời.

2. So
sánh và đối chiếu các vật và các chủ đề

Điều này cho phép trẻ
em chỉ ra điểm giống và khác nhau và giúp trẻ phân tích và phân loại thông tin.

Ví dụ đơn giản của hoạt
động này là cho trẻ so sánh và đối chiếu quả táo với quả cam. Cho phép trẻ chỉ
ra tất cả các điểm giống và khác nhau.

So sánh và đối chiếu là
một cách để khuyến khích tư duy phản biện. Thông qua việc liệt kê các điểm giống
nhau và khác nhau, trẻ em sẽ phân tích nhân vật, cốt truyện và các yếu tố khác
của câu chuyện.

3. Thảo
luận và phân tích câu chuyện

Cho trẻ kể lại câu chuyện
mà bạn đã đọc cho trẻ nghe. Điều này khuyến khích trẻ tóm tắt các ý chính của
câu chuyện thay vì chỉ trả lời các câu hỏi cụ thể.

Hãy hỏi những câu hỏi
không có câu trả lời trực tiếp từ câu chuyện. Điều này làm cho trẻ suy luận và
rút ra kết luận của riêng mình dựa trên sự hiểu biết về câu chuyện.

Yêu cầu trẻ phân tích
nhân vật và thiết lập các yếu tố trong câu chuyện. Đây là một cơ hội tốt để trẻ
so sánh và đối chiếu các nội dung bên trong câu chuyện và bên ngoài câu chuyện.

Để trẻ liên hệ câu chuyện
với cuộc sống của bản thân và với các sự kiện bên ngoài. Điều này gọi là khả
năng tổng hợp, là khởi đầu quan trọng của kỹ năng tư duy phản biện, là lúc mà
trẻ em bắt đầu sử dụng các thông tin theo những cách mới và áp dụng nó vào các
ý tưởng khác nhau.

4. Học
về hoạt động tập thể

Cho trẻ cơ hội học tập
trong một tập thể sẽ giúp trẻ phát triển kỹ năng tư duy phản biện khi trẻ chia
sẻ ý tưởng và học hỏi lẫn nhau.

Khuyến khích trẻ đọc
các câu chuyện cùng nhau và chia sẻ cho nhau những đánh giá về các câu chuyện
đó. Điều này có thể cho trẻ cơ hội có tranh luận và bảo vệ ý kiến của mình với
các trẻ khác.

Hãy để trẻ khám phá
sáng tạo với các hoạt động vui chơi phổ biến, chẳng hạn như chơi với nước, cát
hoặc bong bóng. Hãy hỏi trẻ những câu hỏi về những việc chúng đang làm.

5. Kể
cho trẻ những câu chuyện không có kết thúc

Kể một câu chuyện mà
không có kết thúc và yêu cầu trẻ đưa ra kết thúc của câu chuyện là một cách để
khuyến khích các kỹ năng tư duy phản biện, ví dụ như kĩ năng tổng hợp. Trẻ phải
lấy thông tin từ câu chuyện, tư duy sáng tạo, rút ​​ra kết luận và đưa ra kết
thúc câu chuyện theo cách của mình. Khi đang kể chuyện, cha mẹ hoặc thầy cô
cũng có thể yêu cầu trẻ trả lời câu hỏi “Theo con thì câu chuyện sẽ tiếp diễn
như thế nào?”, đặc biệt là khi kể các câu chuyện cổ tích.

6. Thực
hành phương pháp giả vờ không biết

Giả vờ không biết là
cách rất rất phổ biến khi giảng dạy tư duy phản biện thông qua đặt câu hỏi cho
trẻ. Trẻ đã quen với việc đặt câu hỏi cho người lớn, do đó hãy đổi vai trò và đặt
các câu hỏi cho trẻ. Cách làm trái ngược qua việc đặt các câu hỏi này sẽ giúp
trẻ có cơ hội đưa ra ý kiến và bảo vệ ý kiến ​​của mình về một chủ đề nào đó.

7. Luôn
khuyến khích trẻ đề nghị thêm một cách nữa

Khi phải giải quyết vấn
đề, trẻ cần học được cách suy nghĩ làm sao để có phương án tối ưu và hiệu quả.
Bài học này sẽ giúp trẻ hiểu hơn về sự cải thiện.

Hoạt động này người lớn
có thể làm cùng bé như khi tô màu, bạn hãy đề nghị bé vẽ thêm một màu khác. Sau
đó, bạn hãy hỏi lý do con chọn màu thứ hai.

Tư duy phản biện là một
trong những yếu tố tạo nên chìa khoá của sự thành công, vì vậy các bậc phụ
huynh cũng như các nhà giáo dục nên quan tâm và phát triển tư duy phản biện cho
các em từ nhỏ, để đào tạo nên các nhân tài tương lai cho nước nhà.